Özet
Bu çalışma, Hitit çivi yazılı kehanet ve ritüel metinlerinde adı geçen Tanrı Akni’nin temsil biçimlerini ve dini bağlam içindeki işlevini incelemeyi amaçlamaktadır. Hititler’in çok tanrılı inanç sisteminde nadiren anılan bu tanrının, mevcut yazılı belgelerde çoğunlukla ölüm, yıkım ve felaket gibi olumsuz kavramlarla ilişkilendirildiği görülmektedir. Akni, bazı metinlerde doğrudan “yeme, tüketme, yok etme” fiilleriyle anılarak, toplumun uğradığı kriz anlarında bir tehdit unsuru olarak betimlenmektedir. Bununla birlikte, bazı ritüel metinlerde onun adına sunular yapıldığı, kendisine hitap edildiği ve bu şekilde felaketlerin önlenmeye çalışıldığı da görülmektedir. Bu durum, Akni’nin yalnızca bir yıkım sembolü değil, aynı zamanda ritüel aracılığıyla etkisi denetim altına alınmaya çalışılan bir tanrısal figür olduğunu göstermektedir.Araştırmada yöntem olarak, Hititçe orijinal metinlerin transliterasyonları yerine, güvenilir filolojik yorumlara ve ikincil kaynaklardaki çevirilere dayanan betimsel analiz yaklaşımı benimsenmiştir. Çalışma, yalnızca kehanet ve ritüel metinleriyle sınırlı tutulmuştur. Literatürde Akni’nin Mezopotamya’daki yeraltı tanrısı Nergal ya da Hint-Aryan geleneğindeki ateş tanrısı Agni ile ilişkisi sıklıkla tartışılmış olsa da çalışmanın amacı doğrultusunda Akni’nin Hitit inancı içindeki bağlamsal ve işlevsel temsiline odaklanılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça Göster
- Álvarez, J. & Núñez, P. (2016). The terrible mouth of Agni: A comparison between a ritual formula in Hittite and Vedic. İçinde W. Meid (Ed.), Studia Linguistica in Honorem Johannis Tischler Septuagenarii Dedicata (ss. 1–5). Anatolica et Indogermanica.
- Bozgun, Ş. (2021). Hititlerde ateş kültü ve Tanrı dPahhur. Colloquium Anatolicum, 20, 51–81.
- Cesur, S. Ç. (2017). Hitit büyü ritüelleri üzerine bir değerlendirme. Tarih Okulu Dergisi, 32, 777–813.
- Dardano, P. (2013). Lingua omerica e fraseologia anatolica: Vecchie questioni e nuove prospettive. İçinde Le lingue del Mediterraneo antico (ss. 124–150). Carocci Editore.
- Dardano, P. (2016). Heth. pe/iškattalla- “geber” oder “lieferer”? İçinde S. Erkut & Ö. S. Gavaz (Ed.), Ahmet Ünal Armağanı (ss. 105–122). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Dardano, P. (2017). Homeric and Hittite phraseology compared: Introducing the soliloquy in the Homeric and Near Eastern epic. İçinde F. Logozzo vd. (Ed.), Ancient Greek Linguistics (ss. 791–809). Berlin–Boston.
- Gessel, B. H. L. van. (1998). Onomasticon of the Hittite Pantheon (Cilt 1–2, HdO I/33). Leiden–New York–Köln.
- Hoffner, H. A. (1967). An English–Hittite Glossary. Revue Hittite et Asianique, Paris.
- Hronzý, F. (1921). Un dieu hittite Ak/g niš. Revue d’Assyriologie et d’Archéologie Orientale, 18(1), 34–36.
- Johannes, F. & Kammenhuber, A. (1975). Hethitisches Wörterbuch. Carl Winter Universitätsverlag.
- Kitazumi, T. (2020). Drei indo-arische Personnennamen und der Gott Akni in CTH 13. İçinde M. Fritz vd. (Ed.), Festschrift für Michael Meier-Brügger zum 70. Geburtstag (ss. 90–98). Beech Stave Press.
- Kloekhorst, A. (2008). Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon. BRILL.
- Laroche, E. (1946). Recherches sur les noms des dieux hittites. Revue Hittite et Asianique, 46.
- Oettinger, N. (2016). Altindisch Agní-, “Feuergott” und hethitisch dAgni/dAkni-. İçinde A. M. Byred vd. (Ed.), Studies in Honor of Jared S. Klein on the Occasion of His Seventieth Birthday (ss. 228–235). Beech Stave Press.
- Otten, H. & Mayrhofer, M. (1965). Der Gott Akni in den hethitischen Texten und seine indoarische Herkunft. Orientalistische Literaturzeitung, 60(11–12), 545–552.
- Petrosyan, A. (2018). Aryan traces in the onomastics of Hayaşa. Iran & the Caucasus, 22(2), 177–180. BRILL.
- Riemschneider, K. K. (1970). Babylonische Geburtsomina in hethitischer Übersetzung (StBoT 9). Otto Harrassowitz.
- Riemschneider, K. K. (2004). Die Akkadischen und Hethitischen Omentexte aus Boğazköy (DBH 12). Verlag der TU Dresden.
- Tischler, J. (2001). Hethitisches Handwörterbuch. Wolfgang Meid (Ed.). Innsbruck.
- Torri, G. & Barsacchi, F. (2018). Hethitische Texte in Transkription KBo 13 (DBH 51). Harrassowitz Verlag.
- Ünal, A. (1996). The Hittite Ritual of Ḫantitaššu from the City of Ḫurma Against Troublesome Years. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Ünal, A. (2007). Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü (Cilt I: A–M). Verlag Dr. Kovač.
- Ünal, A. (2016). Hititçe–Türkçe Büyük Sözlük. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
- Yiğit, T. (2005). Hurrilere ilişkin Hititçe çivi yazılı belgelerdeki ilk kayıtlar. Tarih Araştırmaları Dergisi, 24(38), 55–69.
Tam Metin
pdf_available