Türkiye’de Sosyal Medyada Göç Olgusu Ekseninde Üretilen İslamofobik Söylemler

Yazarlar:
Bünyamin Uzun Salih Tiryaki
DOI: 10.58239/tamde.2025.02.003.x
Sayfalar: 141-161
Yayınlandı: 29.11.2025
Görüntülenme: 8
Makale Türü: Araştırma Makalesi
Makale Dili: Turkish
Sayı 4/2
Cilt 4, Sayı 2

2025

Tüm Makaleleri Görüntüle

Özet

Bu çalışma, Türkiye’de sosyal medya platformlarında göç ve göçmen karşıtlığı bağlamında ortaya çıkan İslamofobik söylemi incelemeyi amaçlamaktadır. Göçmenlerin kültürel kimlikleri dini kimlikleri ile birlikte değerlendirilerek toplumsal anlamda "farklı" ve "uyumsuz" olarak algılanmaktadır. Bu durum özellikle sosyal medya ağlarında yaygınlaşan bir dijital ötekileştirme sürecine dönüşmektedir. Söz konusu dijital ötekileştirme göçmenlerin kimliğini de aşarak Türkiye’de nüfusun büyük bir çoğunluğunun inancı olan İslam dinine karşı bir korku ve ötekileştirmeyi de içeren İslamofobi söylemlerini ortaya çıkarmaktadır. Türkiye’de İslamofobi söylemlerinin yaygınlaşması sosyal medyanın yaygın kullanımı ve başta Suriye olmak üzere Arap ülkelerinden gelen yoğun göç ile ilişkili olarak değerlendirilmektedir. Çalışma kapsamında, X platformunda “Suriyeli”, “mülteci” ve “göçmen” anahtar kelimelerini içeren paylaşımlar netnografik yöntemle incelenmiş ve islamofobik söylem betimsel olarak analiz edilmiştir. Türkiye’de göç ve göçmen karşıtlığı ile ilişkili olarak ortaya çıkan İslamofobi söylemleri Batı’da görülen İslamofobi söylemlerine benzerlik gösterdiği noktalar vardır. Çalışmanın sonucunda Türkiye’de X platformunda üretilen İslamofobik söylemin, yabancı ya da ötekine karşı milliyetçi tutumlara dayanarak giyim-kuşam ve yaşam tarzı üzerinden üretildiği saptanmıştır. Göçmenlere yönelik üretilen İslamofobik söylem İslam’ı ya da Müslümanları terörle ilişkilendirme bağlamında yoğun bir şekilde gelişmiştir. Benzer şekilde İslam’ı ya da Müslümanları barbar olarak tanımlama ve buna bağlı olarak İslamofobik söylem üretmenin de yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmüştür. Ancak X paylaşımlarında en fazla ön plana çıkan nokta ise göçmenlerin sosyal anlamda uyumsuz olması ve Türk kültürünü bozarak radikal bir dini sistem inşa etmesi iddiasına dayanan İslamofobik söylemler olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslamofobi Göç Dijital ötekileştirme Sosyal Medya Milliyetçilik Dijital Söylem

  1. Abbas, T. (2001). Media capital and the representation of South Asian Muslims in the British press: An ideological analysis. Journal of Muslim Minority Affairs, 21(2), 245–257.
  2. Abbas, T. (2019). Islamophobia and radicalisation: A vicious cycle. Oxford University Press.
  3. Alikılıç, Ö., Gökaliler, E., & Alikılıç, İ. (2021). Nefret söylemi üzerinden ötekileştirme: Twitter’da mültecilere yönelik nefret tipolojisi analizi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 36, 501–520. https://doi.org/10.31123/akil.989074
  4. Allen, C. (2007). Islamophobia and its consequences. İçinde S. Amghar, A. Boubekeur, & M. Emerson (Eds.), European Islam: Challenges for public policy and society (ss. 144–167). Centre for European Policy Studies.
  5. Allen, C. (2010). Fear and loathing: The political discourse in relation to Muslims and Islam in the British contemporary setting. Politics and Religion Journal, 4(2), 221–236.
  6. Aras, İ., & Sağıroğlu, A. (2018). Avrupa aşırı sağında göçmen karşıtlığı: Fransa ve Macaristan örnekleri. Mukaddime, 9(3), 59–78.
  7. Aras, İ., & Sağıroğlu, A. (2020). Almanya için Alternatif Partisi’nin göçmen karşıtlığı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(46), 33–54.
  8. Awan, I. (2016). Islamophobia on social media: A qualitative analysis of Facebook’s walls of hate. International Journal of Cyber Criminology, 1–20. https://doi.org/10.5281/zenodo.58517
  9. Barın, H. (2021). Avrupa’da İslamofobi bağlamında göçmen karşıtlığı ve mülteci krizi. ULİSA, 13, 1–6.
  10. Bayraklı, E., & Hafez, F. (2019). Introduction. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies. Routledge.
  11. Bayraklı, E., & Yerlikaya, T. (2017). Müslüman toplumlarda İslamofobi: Türkiye örneği. Ombudsman Akademik, 2(7), 51–70. https://doi.org/10.1017/S2151348100003402
  12. Beka, R. (2019). Islamophobia in the contemporary Albanian public discourse. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 45–58). Routledge.
  13. Binark, M., & Çomu, T. (2012, January 20). Sosyal medyanın nefret söylemi için kullanılması ifade özgürlüğü değildir! Yeni Medya: İnternet, sosyal ağlar ve dijital oyunlar. Retrieved September 18, 2025, from http://yenimedya.wordpress.com/2012/01/20/sosyal-medyanin-nefret-soylemi-icin-kullanilmasi-ifadeozgurlugu-degildir/
  14. Bleich, E. (2012). Defining and researching Islamophobia. Review of Middle East Studies, 46(2), 180–189.
  15. BM UNHCR. (2025). Türkiye istatistikleri. Retrieved April 29, 2025, from https://www.unhcr.org/tr/hakkimizda/unhcr-tuerkiye-istatistikleri
  16. Canatan, K. (2012). Avrupa’da çokkültürlülük, entegrasyon ve İslam. Kum Saati Yayınları.
  17. Canatan, K. (2013). Avrupa toplumlarının göç algıları ve tutumları: Sosyolojik bir yaklaşım. Sosyoloji Dergisi, 3(27), 317–332.
  18. Cervi, L., Tejedor, S., & Gracia, M. (2021). What kind of Islamophobia? Representation of Muslims and Islam in Italian and Spanish media. Religions, 12(6), Article 427. https://doi.org/10.3390/rel12060427
  19. Dondurucu, Z. (2022). Fransız gazetelerinde “İslam”ın temsili ve İslamofobinin inşası: Le Figaro, Le Monde ve L’opinion örneği. TRT Akademi, 7(15), 532–573. https://doi.org/10.37679/trta.1101043
  20. Ekman, M. (2015). Online Islamophobia and the politics of fear: Manufacturing the green scare. Ethnic and Racial Studies, 38(11), 1986–2002.
  21. Eray Yardım, G. (2024). Çevrimiçi alanda yükselen nefret: İslamofobi’nin sosyal medyada yayılma mekanizmaları ve kullanıcı tutumları. İçinde B. Uzun (Ed.), Sosyal medya ve İslamofobi (ss. 127–154). Tablet Yayınları.
  22. Erayman, İ. O. (2022). Radikal sağ popülizm ve göç karşıtlığı. İçtimaiyat, 6(Göç ve Mültecilik özel sayısı), 339–357.
  23. Fuchs, C. (2014). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş (İ. Saraçoğlu & İ. Kalaycı, Çev.). NotaBene Yayınları.
  24. Hastuti, H. B., Riani, R., & Fajrin, R. H. (2024). The Islamophobia controversy in Nussa dan Rarra cartoon film: An insight into Indonesian netizens’ tweets. Asian Journal of Communication. Advance online publication. https://doi.org/10.1080/01292986.2024
  25. İçişleri Bakanlığı. (2025). İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya: Türkiye göç yönetiminde dünyaya model ülke. Retrieved April 29, 2025, from https://www.goc.gov.tr/icisleri-bakani-ali-yerlikaya-turkiye-goc-yonetiminde-dunyaya-model-ulk-merkezicerik#:~:text=1%20Haziran%202023%20tarihinden%2011,260%20bin.%22%20de%C4%9Ferlendirmesinde%20bulundu.&text=%C4%B0%C3%A7i%C5%9Fleri%20Bakan%C4%B1%20Ali%20
  26. İlgaz, S. (2023). Avrupa’da göçmen karşıtı tutum ve İslamofobi. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 7(1), 140–166.
  27. Kahraman, M. (2014). Sosyal medya 101 2.0: Pazarlamacılar için sosyal medyaya giriş. MediaCat Kitapları.
  28. Kılcı, Ş., Dondurucu, Z. B., & Uran, A. B. (2017). Yeni medya ortamlarında nefret söylemi: İslam karşıtlığı bağlamında nefret söylemi içeren videoların YouTube üzerinden incelenmesi. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 8(30), 155–187. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.5.008.x
  29. Kosba, M. (2019). Paradoxical Islamophobia and post-colonial cultural nationalism in post-revolutionary Egypt. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 107–124). Routledge.
  30. Kozinets, R. V. (1998). On netnography: Initial reflections on consumer research investigations of cyberculture. Advances in Consumer Research, 25, 360–371.
  31. Kozinets, R. V. (2015). Netnography: Redefined. Sage.
  32. Kozinets, R. V. (2019). Netnography for management and business research. İçinde C. Cassell, A. L. Cunliffe, & G. Grandy (Eds.), The SAGE handbook of qualitative business and management research methods (ss. 384–397). Sage.
  33. Kurt, G. (2019). Yeni medyada nefret söylemi: YouTube’da Suriyeli mültecilere karşı üretilen nefret söylemi üzerine bir araştırma. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 5(1), 1–20. https://doi.org/10.34137/jilses.490129
  34. Laido, Z., Till, B., & Niederkrotenthaler, T. (2020). Short-term effects of media reports on terrorism that are consistent vs. not consistent with media recommendations on mass shootings: A randomized controlled trial. Suicide and Life-Threatening Behavior, 50(5), 948–962. https://doi.org/10.1111/sltb.12636
  35. Litchmore, R. V., & Safdar, S. (2016). Meanings of the hijab: Views of Canadian Muslim women. Asian Journal of Social Psychology, 19(3), 198–208. https://doi.org/10.1111/ajsp.12141
  36. Osman, M. M. (2017). Understanding Islamophobia in Asia: The cases of Myanmar and Malaysia. Islamophobia Studies Journal, 4(1), 17–36.
  37. Pirro, A., & Kessel, S. (2017). United in opposition? The populist radical right’s EU pessimism in times of crisis. Journal of European Integration, 39(4), 145–168.
  38. Said, E. W. (2016). Orientalism: Western conceptions of the Orient. Penguin Books.
  39. Samari, G., Alcala, H. E., & Sharif, M. Z. (2018). Islamophobia, health, and public health: A systematic literature review. American Journal of Public Health, 108(6), 1–9.
  40. Saraçlı, M. (2019). Zenofobi (yabancı düşmanlığı) ve İslamofobi sorunları çerçevesinde Avrupa Birliği’nin göç sorununa yaklaşımları. İçinde B. Karabulut, M. N. Alkan, F. Purtaş, & K. E. Çelik (Eds.), Kimlik ve göç çalışmaları sempozyumu bildiri e-kitabı (ss. 117–140). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
  41. Sayyid, S. (2014). A measure of Islamophobia. Islamophobia Studies Journal, 2(1), 10–25.
  42. Shah, S. Z. (2019). Post-coloniality, Islamization and secular elites: Tracing Islamophobia in Pakistan. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 59–70). Routledge.
  43. Sides, J., & Citrin, J. (2007). European opinion about immigration: The role of identities, interests and information. British Journal of Political Science, 37(3), 477–504.
  44. Stier, S., Posch, L., Bleier, A., & Strohmaier, M. (2017). When populists become popular: Comparing Facebook use by the right-wing movement Pegida and German political parties. Information, Communication & Society, 20(9), 1365–1388.
  45. Tam, M. S. (2021). Sosyal medyada İslamofobik paylaşımlar: Twitter örneği. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 4(2), 281–299.
  46. TDK. (2025). Göç. İçinde Türk Dil Kurumu sözlüğü. Retrieved March 5, 2025, from https://sozluk.gov.tr/
  47. TDK. (2025). Göçmen. İçinde Türk Dil Kurumu sözlüğü. Retrieved March 5, 2025, from https://sozluk.gov.tr/
  48. Tiryaki, S. (2023). Sosyal medya araştırmalarında yeni bir bakış açısı: Netnografi. SDÜ İfade, 5(1), 54–62.
  49. Uzun, B. (2023). Toplumsal bellek ve 12 Eylül: Hafıza, medya ve inşa. Tablet Yayınları.
  50. Uzun, B. (2024). İslamofobi içerikli haberlerde dezenformasyon: Teyit.org üzerine bir inceleme. İçinde B. Uzun (Ed.), Sosyal medya ve İslamofobi (ss. 93–126). Tablet Yayınları.
  51. Uzun, B. (2024). İslamofobi söylemlerinin yayılmasında medyanın rolü: Bibliyometrik bir analiz. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 718–733. https://doi.org/10.11616/asbi.1454678
  52. We Are Social. (2025). X kullanıcı sayıları [X user counts]. https://www.hootsuite.com/pages/digital-trends-2021#c-237279
  53. Zahed, S. E. (2019). Internalized Islamophobia: The making of Islam in the Egyptian media. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 137–160). Routledge.

Tam Metin

PDF İndir

pdf_available

Makale İşlemleri
Makaleyi İndir
Makale Metrikleri
8
Görüntülenme
0
İndirme
Aynı Sayıdan
Klasik Türk Edebiyatı Roman Kapaklarında Başlık ile Görsel İ...
Nezihe Kara
Hititçe Çivi Yazılı Metinler Işığında Tanrı Akni
Gözde Demirci Karaoğlu
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Yazılı Basınının Tarihs...
Mürvet Eskicioğlu